صالح تسبیحی

«حریص» عنوان نمایشگاهی است که طراحی کرده‌ام و از بیست‌وشش هنرمند خواسته‌ام با این موضوع به خلق اثر بپردازند. پرسش این است که چرا موضوعی آشنا و اخلاقی مورد توجه قرار گرفته و در اساس، هنر، آیا موظف است به بیان مصایب جامعه؟ آیا هنرمند متعهد است تا به روزمرّگی‌ها نیز بپردازد یا هنر، خلوتکده‌ای است برای ذهنیت‌های چند لایه و گاه مبهم؟
به نظر من هر دو. هر سه، همه و هر آنچه در هستی پدیدار است، می‌تواند مضمون هنر قرار بگیرد. اما در مجموعه حاضر تلاش شده است تا آن بخش از حساسیت هنرمندان که بیشتر از آدم‌های عادی جامعه تحریک می‌شود به سوی ساخت اثر هنری راهنمایی شود.
اما چرا حریص؟ زیرا حریص یکی از شمایل معمول معاصر کشور ما است. حریص جهنده است. بلعنده است و با چشمان مشکوکش، از پشت دیوار و پنجره سرک می‌کشد و منتظر فرصت است برای تصاحب، مصرف، و تمام کردن و انتظار دوباره. وگاه، تصاحب و انبار کردن بلااستفاده. حریص در چرخه‌ای بی‌پایان گرفتار است و راه بی‌پایان زیست او، دایره‌ای تو در تو و برگشت‌ناپذیر است. او در تمام عمر، وقف دربست حرص خود می‌ماند و اخلاقش بر او حکومت می‌کند نه او بر اخلاقیات خود. البته، بوده‌اند و خوانده‌ایم در تاریخ و گاه حالا، که بعضی جویندگان دانایی حرص کتاب زده‌اند و حریص بوده‌اند به آگاهی. نورخواران در متون کهن فارسی، حرص روشنایی دارند و ولع دانستن.
اما حریص بدآیند، معنای معمول‌تری است که وقتی می‌گویی «حریص» در ذهن شنونده تصویری نچسب مستتر می‌شود و ناچار بیشتر معنای ناخوشایندی دارد و شکمی که هر چه در آن بریزی پُر نخواهد شد. بالاخره «جیب حرص همیشه سوراخ است.»
حریص بی‌قراری آزارنده‌ای دارد و چون قناعت ندارد، همواره بی‌تاب است و سیر نمی‌شود. اگر غذاست، به شکمبارگی، اگر خرید است، به افراط و دور ریختن و اگر به کام‌جویی است به تکراری بی‌لذت تبدیل می‌شود. حریص اغلب برای به دست آوردن بیشترینه‌های نالازم، دست به خشونت می‌زند. این است که بسیاری از لشکرکشی‌های تاریخ ریشه در حرص داشته‌اند و خون‌های فراوان بر خطوط مرزی قناعت ریخته ولی اغلب حریصان خودکامه دست خالی از دنیا رفته‌اند و چنین است که حریص سرانجام از تعادل می‌افتد و اگر سر به جنون نگذارد، پاره‌پوشی متمول می‌شود و پشت آن همه حرص و آز، تنهاست.
درست که نگاه کنی، این شخصیت آشنا را خیلی جاها می‌بینی و ترددش در روان و اعصاب جامعه فعلی ما پیداست…

*
این مجموعه، سومین نمایشگاه از هفت نمایشگاه مجموعه بلندمدت «میراث نفت و نیاکان» است. رویکرد فیگوراتیو تنها محدودیت هنرمندان مجموعه بوده است و همه در انتخاب تکنیک آزاد بوده‌اند. هنرمندانِ حاضر در نمایشگاه عبارتند از:

علیرضا آدم بکان، امین باقری، فائزه بهارلو، هامد جابرها، مهرداد جعفری، سارا حسینی، فرزانه حسینی، پرستو حقی، سمیرا حمزه زاده، سعید خالقی، زرتشت رحیمی، گلبرگ شعبانی، دلبر شهباز، علیرضا صفایی، سحر عزیزی، عطیه عطار زاده، آرمین عبدی، ابراهیم کاشانی، کتایون کرمی، نسیم گلی، مرتضی متقی، سمانه معیری،  و مهتاب مولوی.

از آنجایی که ایده بنیادین این مجموعه قواعد اخلاقی است، نمایشگاه بعدی عنوانش «خودنما» خواهد بود. برای تماشای «حریص» می‌توانید تا بیستم شهریور، تمام روزهای هفته به گالری ثالث، واقع در کریمخان سر بزنید.